Το Γεωλογικό Σφυρί

ΟΡΥΚΤΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ ΚΑΙ ΝΕΑ ΤΑΞΗ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ

 «Η γη είναι αρκετή για να καλύψει τις ανάγκες του ανθρώπου αλλά όχι την απληστία του»  Μ. Γκάντι.

Καλοκαίρι 1944. Οι ΗΠΑ συγκαλούν διεθνή διάσκεψη στο θέρετρο του Μπρέντον Γούντς. Η διάσκεψη κατέληξε στην ομώνυμη συμφωνία και ένας από τους όρους της ήταν η ίδρυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Αυτοί οι διακρατικοί οργανισμοί μαζί με τις 37.000 πολυεθνικές εταιρείες αποτελούν τους δυο πυλώνες και την οργανωτική βάση της νέας διεθνοποιημένης καπιταλιστικής τάξης οι οποίες συνεπικουρούνται από ένα πλήθος οικονομικών ιδρυμάτων και φόρουμ χάραξης πολιτικών και σχεδιασμού στρατηγικών (G8, Τριμερής Επιτροπή, ΟΟΣΑ, Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ) και συμπληρώνονται από κυβερνητικούς μηχανισμούς των κρατών που αποτελούν τις μητροπόλεις του διεθνοποιημένου πλέον κεφαλαίου με την αναμφισβήτητη ηγεμονία των ΗΠΑ.

Μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού (1989) η παγκόσμια αυτή τάξη πραγμάτων (όπως αλαζονικά αυτοαποκαλείται) συνέχισε με μεγαλύτερη επιθετικότητα και ένταση τη διαδικασία αναδιάρθρωσης και επέκτασης με στόχο την δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για ένα ελεύθερο παιχνίδι απληστίας, ταξικών συμφερόντων και αποκομιδής του μεγίστου δυνατού κέρδους.

Πρόκειται για το φαινόμενο που περιγράφεται πονηρά από την τάξη αυτή και τους συνεργάτες της ως παγκοσμιοποίηση. Στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν ιμπεριαλισμό με διαφορετική στρατηγική αλλά δεν διαφέρει στα κυρία χαρακτηριστικά του από την έννοια που πρώτος ο Λένιν ανέλυσε. Ο ιδεολογικός μανδύας αυτού του νέου ιμπεριαλισμού είναι στις μέρες μας ο νεοφιλελευθερισμός.

Το ορόσημο που σηματοδοτεί το ξεκίνημα του μοντέλου αυτού είναι το πραξικόπημα του Πινοσέτ στη Χιλή (1973). Τότε αρχίζει συστηματικά η επιβολή της ιδιωτικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής. Έτσι ιδιωτικοποιούνται τα πάντα, αφήνοντας στο κράτος μόνο τα σώματα ασφαλείας και τον στρατό κατά τις επιταγές του γκουρού του νεοφιλελευθερισμού, Μίλτον Φρίντμαν. Το σύστημα αυτό αρχίζει να προωθείται αργά στην αρχή για να φτάσει στις μέρες μας σε μια κατάσταση που μόνο σαν μια νέα αποικιοκρατία ή πιο σωστά λεηλασία, μπορεί να ιδωθεί.

Μέσα σ’αυτό το διεθνές πλαίσιο  «μεταρρυθμίσεων», όπως παραπλανητικά εμφανίζεται δεν θα έμενε ανεπηρέαστος ο ορυκτός πλούτος της γης. Αυτό είναι και το θέμα του παρόντος κειμένου το όποιο δεν επιδιώκει τόσο να το εξαντλήσει αλλά να αποτελέσει ένα ερέθισμα για την  περαιτέρω διερεύνηση και την διαμόρφωση ταξικής και πολιτικής συνείδησης.

Η εκμετάλλευση των ορυκτών μπορεί να είναι επιφανειακή, υπόγεια ή  γεωτρητική. Πρόσθετες δραστηριότητες απαιτούνται για την μεταφορά και την εμπορική τους προώθηση όπως θραύση, λειοτριβιση, καθαρισμός, ξήρανση, διαβάθμιση, εμπλουτισμός, υγροποίηση και συσσωμάτωση. Όλες αυτές οι δραστηριότητες μαζί με την ερευνά απαιτούν μεγάλα κεφάλαια και πλήθος εργαζομένων. Έτσι άμεσα διαθέσιμοι επενδυτές, εκ των συνθηκών, είναι είτε το κράτος, είτε το μεγάλο ιδιωτικό κεφάλαιο.

 Όταν πλέον η εξέλιξη της τεχνολογίας απαιτεί όλο και μεγαλύτερες ποσότητες και πλήθος πρώτων υλών καταλαβαίνουμε ότι η εξόρυξη δεν είναι πια μόνο μια υπόθεση της εκάστοτε κοινότητας και αλλά αρκετά συχνά ούτε καν του ιδίου του κράτους. Κράτη-παρίες δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν επαρκώς τον ορυκτό τους πλούτο γινόμενα έτσι έρμαια του αδίστακτου κεφαλαίου το οποίο συχνά έχει πίσω του την αρωγή ενός ισχυρού καπιταλιστικού κράτους. Πρόκειται ουσιαστικά για μια νέα μορφή αποικιοκρατίας πιο ύπουλης όμως αφού κυκλοφορεί με την μάσκα του μεταρρυθμιστή και δημοκράτη.

Η πολιτική αυτή φαίνεται πιο αποδοτική αφού πρώτον έχει λιγότερο ρίσκο και δεύτερον καλύπτεται από μια κατ’ επίφαση νομιμότητα και δημοκρατικότητα που δυσκολεύει την καταπιεσμένη τάξη να την αναλύσει και τελικά να την ανατρέψει. Φυσικά όταν το κεφάλαιο επείγεται προσφεύγει στην παλιά καλή συνταγή των στρατιωτικών επεμβάσεων, των πραξικοπημάτων και των κάθε λογής απολυταρχισμών, παρά τον μελλοντικό κίνδυνο που ελλοχεύει σαϊτών.

Η μεγάλη αύξηση που παρατηρείται διεθνώς τόσο στις επενδύσεις στον τομέα των εξορύξεων όσο και στην εκμετάλλευση των ήδη ανεπτυγμένων περιοχών (σιδηρομετάλλευμα 180%, κοβάλτιο 165%, λίθιο 125%, άνθρακας 44%), καταδεικνύει και τον βαθμό επιθετικότητας του κεφαλαίου στον κλάδο αυτό.

Αιτιολογημένα αυτή η επιθετικότητα προκαλεί την αντίστοιχη αντίδραση τόσο των εργαζομένων στον τομέα αυτό όσο και των τοπικών κοινοτήτων που επηρεάζονται άμεσα από τις εξορυκτικές διαδικασίες.

Σε όλον τον κόσμο η ιστορική εμπειρία των εργατικών αγώνων σε μεταλλεία και ορυχεία είναι πλούσια και συνεχίζεται.

Εξίσου όμως πλούσια είναι και η εμπειρία των αγώνων τοπικών και διεθνών κινημάτων σε ευρύτερο κοινωνικό και οικολογικό πλαίσιο.

Αξίζει να θυμηθούμε κάποια από αυτά:

•    Μεξικό (Οαχάκα). Εξέγερση το 2006 με έναν νεκρό, η καναδική Fortuna Silver κλέβει την κοινοτική γη, μολύνει έδαφος, νερό και αέρα. Η αύξηση της θνησιμότητας  και των ασθενειών είναι το αποτέλεσμα της εξόρυξης του ασημιού της περιοχής.
•    Μεξικό (Τσιάπας). Εξέγερση από το 2009 έως το 2012 εναντίων των εταιριών καναδικών συμφερόντων: Magsilver, Blackfire και Canada’s Fortuna Silver και του μεξικάνικου κράτους. Τρεις  νεκροί.
•      Κολομβία (Cerro Matoso).Έξι χιλιάδες μέλη της φυλής Zenu εξεγείρονται το 2011 κατά της εξόρυξης νικελίου στην περιοχή τους από την καναδική Brueval mining Co.Ένας νεκρός.
•     Ρουμάνια (Ρόσια Μοντάνα). Εξέγερση των κατοίκων κατά της εξόρυξης χρυσού, στην πανέμορφη αυτή περιοχή των Καρπαθίων, από την καναδική Gabriel Resources.
•    Γουατεμάλα. Το 2007 υπάλληλοι της Skye Resources καίνε σπίτια κάτοικων σε περιοχή μεταλλείου υπό κατασκευή.
•   Βραζιλία. Εξέγερση των ιθαγενών Xanomani κατά των εξορύξεων χρυσού. Αδιευκρίνιστος αριθμών δηλητηριάσεων από εκτεταμένη έκθεση σε υδράργυρο.
•      Κονγκό. Η εταιρεία εξόρυξης κασσιτέρου Anvil Mining εξοπλίζει, μεταφέρει, σιτίζει και πληρώνει ντόπια στρατεύματα πνίγοντας στο αίμα την εξέγερση των κάτοικων.
•     Φιλιππίνες (Palawan).Εξέγερση ντόπιων φύλων κατά της εξόρυξης νικελίου.
•       Περού. Η παγκόσμια μητρόπολη αντίστασης κατά των εξορύξεων.

 Από το 2006 έως το 2011 καταμετρήθηκαν 196 νεκροί και 2369 τραυματίες.

Από τον καιρό του Pizzaro τα μεταλλεία Conga προμηθεύουν με χρυσό και χαλκό παλιούς και νέους αποικιοκράτες.

Το 2006 η εταιρεία Yanacocha, μια σύμπραξη ντόπιου επενδύτη και μεγάλης πολυεθνικής αγοράζει έναντι ευτελούς τιμήματος 3069 εκτάρια γης με σκοπό την εξόρυξη χρυσού και χαλκού με χρήση των τοπικών υδατίνων πόρων. Τα μεταλλεία θα παράγουν καθημερινά 90.000 τόνους τοξικών απόβλητων για ένα διάστημα 17 ετών.

Οι αγώνες των κάτοικων ανέστειλαν το έργο όπως και το παρομοίου μεγέθους και αγώνων έργο στην περιοχή Tia Maria (με 5 νεκρούς διαδηλωτές), μετά την κήρυξη καθεστώτος έκτακτης ανάγκης από το κράτος για οκτώ μήνες.

Η «αριστερή» κυβέρνηση του Humala ενώ αρχικά φαινόταν πως υποστήριζε τα αιτήματα των κοινοτήτων στο τέλος ανακοινώσε την επανεκκίνηση των εργασιών εξόρυξης για το 2015 υποστηρίζοντας σε αγαστή σύμπνοια με το ελεγχόμενο συνδικάτο μεταλλωρύχων ότι τα έργα είναι απαραίτητα για την ευημερία του περουβιανού λάου!

Στην περιοχή της Cajamarca οι κάτοικοι καταγγέλλουν την στρατιωτικοποίηση και υποστέλλουν την περουβιανή σημαία υψώνοντας την κιτρίνη «Conga no va» (δηλαδή η Conga δεν θα προχωρήσει).

Η περίπτωση του Περού η όποια μας φαίνεται τόσο όμοια (τηρούμενων των αναλογιών) με αυτή των Σκουριών Χαλκιδικής είναι χαρακτηριστική τόσο για τις μεθόδους που χρησιμοποιεί το κεφάλαιο για να επιτύχει τους σκοπούς του όσο και για τις μεθόδους των κινημάτων αντίστασης. Το κεφάλαιο ελίσσεται ανάμεσα σε επιθετικές μεθόδους με την κάλυψη και προστασία του κρατικού μηχανισμού όπως εκβιασμοί, εκφοβισμοί, παρακολουθήσεις, λήψη DNA ακτιβιστών, δυσφημήσεις, βασανισμοί, φυλακίσεις, δολοφονίες και αμυντικές νομιμοφανείς μεθόδους.

Στα πλαίσια αυτών των αμυντικών μεθόδων οι φερόμενοι επενδυτές καλύπτονται πίσω από συμφωνίες όπως η Διατλαντική Επενδυτική Σχέση. Αυτή περιλαμβάνει «τοξικό» μηχανισμό που ονομάζεται «επίλυση διαφόρων επενδύτη-κράτους». Αυτός ο μηχανισμός διευκολύνει τις μεγάλες εταιρείες να μηνύουν κράτη ενώπιων μυστικοπαθών επίτροπων διαιτησίας τα όποια παρακάμπτουν τα εθνικά δικαστήρια και την βούληση των κοινοβουλίων. Τέτοιοι μηχανισμοί χρησιμοποιούνται και στον υπόλοιπο κόσμο μέσα από συμφωνίες διακρατικές είτε στα πλαίσια συμμετοχής σε διεθνείς οργανισμούς όπως είναι οι Π.Ο.Ε.,NAFTA, Υπερειρηνικός Συνεταιρισμός(TPP) κλπ.

Έτσι για παράδειγμα η αμερικανική Lone Pine Resources Inc διεκδικεί 250 δισεκατομμύρια δολάρια από το καναδικό κράτος λογά των περιορισμών που επιβλήθηκαν για την προστασία του περιβάλλοντος στην εξόρυξη φυσικού αερίου.

Στην Τουρκία η όποια έχει από το 1961 δεκαεννέα συμφωνίες με το ΔΝΤ, ψηφίζεται το 2004 ο «νομός των μεταλλείων» ως απόρροια των μελετών του ΔΝΤ με τίτλο «Μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα για την βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος»

Στην Μογγολία, μετά τις εκλογές του 2012, γίνεται επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας με την βρετανό-αυστραλιανή Rio Tinto. Οι Μογγόλοι ισχυρίζονται πως η προηγούμενη συμφωνία υπήρξε προϊόν διαφθοράς και δωροδοκίας. Η Rio Tinto και οι δυτικοί σύμμαχοι της επέκριναν την απόφαση αυτή χαρακτηρίζοντας την μάλιστα ως εθνικισμό.

Σε Φ.Ε.Κ. της 27^ης Φεβρουαρίου 1940, ενώ ο πόλεμος συνεχιζόταν αμείωτος, δημοσιεύεται η συμφωνία Cooper σχετικά με την εκμετάλλευση των ενεργειακών πηγών και του ορυκτού πλούτου του ελληνικού κράτους. Η συμφωνία αυτή παραχωρεί για 70 χρόνια (έληξε στις 31/12/2010) αποικιοκρατικά προνομία στην αμερικανική Hugh Cooper & Co. Inc.Chemical Corporation.

Ο Δημήτρης Μπάτσης στο έργο του «Η βαριά βιομηχανία στην Ελλάδα»,(1947) αποκάλυψε την ύπαρξη της συμφωνίας αυτής η όποια ως τότε έμενε κρυφή. Λίγο αργότερα ντουφεκίστηκε μαζί με τον Μπελογιάννη.

Στην Νότια Αφρική το 10% της έκτασης της χώρας κατέχουν επενδυτές που έχουν αγοράσει τα δικαιώματα εξόρυξης. Σε όλη την Αφρική ακολουθείται μια πολίτικη εκμετάλλευσης που λίγο διαφέρει από την λεηλασία.

Με κατοχυρωμένα πια διεθνώς ένα σωρό δικαιώματα οι εταιρείες εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου αποκομίζουν ολοένα και μεγαλύτερα κέρδη αφήνοντας στις χώρες που «επενδύουν» μόνο την  καταστροφή και λίγα ψίχουλα για τον κρατικό προϋπολογισμό και τις τοπικές κοινωνίες. Όταν έχουν να αντιμετωπίσουν τοπικά κινήματα κατά των εξορύξεων προσφεύγουν σε πρόσκαιρες λυκοφιλίες με τα συνδικάτα κρατώντας τις αμοιβές σε ικανοποιητικά επίπεδα.

Όταν εκλείπουν τα τοπικά κινήματα, επιτίθενται στους εργαζόμενους.

Μεταλλωρύχοι στην Σέριφο 1906

Σε όλο τον πλανήτη, η εργατική τάξη, έχει δώσει μεγάλους και μικρούς αγώνες για την βελτίωση των συνθηκών εργασίας και των αμοιβών της: Σέριφος 1916, Λαύριο 1929, Ανθούπολη (Περιστέρι) 1933, Βρετανία 1842 και 1979, ΗΠΑ (Κολοράντο, ορυχεία Ροκφέλερ) 1913, Μεξικό 2006, Νότια  Αφρική 2012, βρίσκονται στο πάνθεον των αγώνων.

Οι αγώνες αυτοί είτε είναι εργατικοί, είτε περιβαλλοντικοί, είτε ευρύτερα κοινωνικοί, είναι πάντα σκληροί και συχνά αιματηροί. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι εστίες των αγώνων αυτών βρίσκονται μακριά από τα αστικά κέντρα. Έτσι η αλληλεγγύη και γενικότερα η υποστήριξη και συμμετοχή σε τέτοιους αγώνες, καθίστανται δύσκολες εκ των συνθηκών.

Στα πλαίσια ενός σύγχρονου ολοκληρωτισμού οι περιοχές αυτές απομονώνονται από το κράτος και σε συνεργασία με τους επενδυτές αρχίζουν την αποδόμηση των αγώνων. Γι’ αυτό και συχνά τα τοπικά κινήματα μετατρέπονται σε ένοπλα, συνεχίζοντας τον αγώνα τους, γεγονός που παρατηρείται συχνότερα στην Λατινική Αμερική κυρίως λογά της παράδοσης της περιοχής στην ένοπλη πάλη. Πιο αραιά προσφεύγουν σε δικαστικές οδούς από τις όποιες όμως δύσκολα και έπειτα από μεγάλο χρονικό διάστημα δικαιώνονται.

Κινητοποιήσεις ανθρακωρύχων στην Βρετανία 1979

Στο Ελ Σαλβαδόρ χωρικοί μηνύουν την καναδική Pacific  Rim  Mining Co. Και απαιτούν 315 εκατομμύρια δολάρια ως αποζημίωση για την μόλυνση του 90% των επιφανειακών υδάτων των κοινοτήτων τους.

Ήδη από τα γραφόμενα διαπιστώνει κανείς την κυριαρχία των καναδικών πολυεθνικών στο διεθνές εξορυκτικό πεδίο. Πάνω από το 70% των εταιρειών εξόρυξης είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο του Τορόντο. Τα κίνητρα μεγάλα: κρατικές επιχορηγήσεις, φορολογικές ελαφρύνσεις, αυξημένα δικαιώματα εκμετάλλευσης, ελαστικοί κανονισμοί στο χρηματιστήριο, ατιμωρησία για παραβάσεις σε τρίτες χώρες. Υπολογίζεται ότι σε ΗΠΑ και Καναδά αυτή την στιγμή οι εργαζόμενοι στις εταιρείες αυτές (επιστήμονες, υπάλληλοι) ξεπερνούν το ένα εκατομμύριο.

Φυσικά άλλοι είναι οι κανόνες εξόρυξης στις προηγμένες καπιταλιστικά χώρες και άλλοι στον υπόλοιπο κόσμο. Έτσι μοντέρνες μέθοδοι εφαρμόζονται στην Φινλανδία για την εξόρυξη χρυσού με ελαχιστοποίηση των κίνδυνων για το περιβάλλον και τους ανθρώπους και διαφορετικοί στην Χαλκιδική για παράδειγμα. Όταν τονίζεται αυτή η διάφορα, τόσο οι εταιρείες όσο και το κράτος-προστάτης βρίσκουν διαφορές δικαιολογίες για την αποφυγή τέτοιων τεχνικών, οι όποιες όπως αναμένει κανείς, αυξάνουν το κόστος εξόρυξης και συνεπώς μειώνουν τα κέρδη των πολυεθνικών.

Έτσι για παράδειγμα σε ΗΠΑ, Καναδά και Αυστραλία δεν εφαρμόζονται οι υποθαλάσσιες(STD) και υποταμένες(RTD) αποθέσεις απόβλητων επιδιώκεται όμως η εφαρμογή τους σε τρίτες χώρες με την συνεργασία ντόπιων επενδυτών που γνωρίζουν καλύτερα τις πολιτικές και κοινωνικές ρήτρες των χώρων τους.

Σε ειδική έκθεση του Σ.Ε.Β., για τις διαδικασίες έλεγχου τήρησης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας σε εξορυκτικές δραστηριότητες, τον Απρίλιο του 2011 (αφότου η χωρά είχε προσχωρήσει στον μηχανισμό του ΔΝΤ),ο πρόεδρος του Δ. Δασκαλόπουλος αναφέρει στον πρόλογο: «Για τον Σ.Ε.Β. η επανεκκίνηση της ανάπτυξης επιβάλλει την κατάργηση των εμποδίων που εγκλωβίζουν την επιχειρηματικότητα και στραγγαλίζουν το δυναμισμό των δημιουργικών δυνάμεων της οικονομίας και της κοινωνίας».

Πίσω από τους ωραίους ιδεαλιστικούς λογούς του πρόεδρου των βιομηχάνων-επενδυτών δεν υπάρχει τίποτε άλλο παρά μια ακόμη συμφωνία με το οικονομικό περίγραμμα που έθεσε η σχολή του Σικάγο και που άρχισε να επιβάλλεται πιο εντατικά στο τέλος του 1970 με κύριους κυβερνητικούς εκπροσώπους την Θάτσερ και τον Ρέιγκαν.

Μέσα σ’ αυτή την παγκόσμια ηγεμονία οι αγώνες, ταξικοί και κοινωνικοί συνεχίζονται και είναι η τελευταία γραμμή άμυνας η αλληλεγγύη σε όλους τους καταπιεσμένους του πλανήτη και περισσότερο σε όσους από αυτούς αντιστέκονται κατά τα γραφόμενα του ποιητή:

«Μεταλλωρύχοι, ψυχοαναλυταί και ποιηταί της δράσεως και του λόγου, όσοι δεν περιορίζεσθε εις έστω και ωραία φληναφήματα της παρακμής, της “ντεκαντέντζας”, χειρώνακτες και πνευματικοί, εργάται απάντων των εγκάτων, σύντροφοι, συνοδοιπόροι, συνερασται και αδελφοί εν όπλοις.»